Posted: 19 September 2020
A lecture by artist Tinkebell as part of Economia festival sparked a lively discussion on social media. The director of Baltan, also curator of Economia, invited Tinkebell to give a keynote lecture about what is of value to us. In doing so, she was given complete artistic freedom. According to the artist, value has nothing to do with money. She decided to go to refugee camp Moria in Lesbos, and meet with a 13 year old boy living in the camp, to read out her speech about human rights. The video raised a number of ethical questions. Can you deploy a refugee in a vulnerable position for a (socially engaged) art project? Isn't that a form of exploitation? What is the role of a public funded cultural institution in this case? 'I don't deny these questions are relevant', argues the director. 'However, I wanted to show that value can be interpreted in many ways. Even if that would imply certain (ethical) borders could be transgressed.'
(Read the statement in Dutch).
Een lezing tijdens Economia festival van kunstenares Tinkebell heeft geleid tot een levendige discussie op social media. Sommige mensen betwijfelen of een door Tinkebell gemaakte video door de beugel kan en of de directeur van Baltan Laboratories zich er van moet distantiëren. Het antwoord op de eerste vraag is aan de kijker. Het antwoord op de tweede vraag is: nee.
De directeur, tevens curator van Economia, nodigde Tinkebell, een kunstenares die niet bang is om te provoceren, uit om in het kader van het Economia Festival een keynote lezing te verzorgen over wat voor ons van waarde is. Daarbij kreeg ze volledige artistieke vrijheid. Ze koos ervoor een video te produceren die we op 1 september hebben vertoond met na afloop een discussie met de kunstenares over haar werk.
Video
In de video spreekt de dertienjarige Jawad, een jongen die in het vluchtelingenkamp Moria op Lesbos verblijft, een door Tinkebell geschreven, Engelstalige speech uit. Waarom kiest hij niet zijn eigen woorden? Omdat dat vluchtelingen met klem wordt ontraden, evenals het delen van filmpjes over de mensonterende omstandigheden waarin ze leven. Het zou hun toelatingsprocedure in gevaar kunnen brengen, zo wordt hun voorgehouden.
Ethische vragen
De video riep een aantal (ethische) vragen op. Mag je een vluchteling in een kwetsbare positie inzetten voor een (maatschappelijk geëngageerd) kunstproject? Is dat niet een vorm van uitbuiting? Mag je in zo’n situatie genoegen nemen met de mondelinge toestemming van zijn vader? Is het geoorloofd om provocatie in te zetten om een immorele situatie aan te kaarten? En op een wat hoger niveau: In hoeverre moet een gesubsidieerde culturele instelling het (persoonlijk) eens zijn met de projecten die zij een platform geeft?
Vrijheid van meningsuiting
Stuk voor stuk legitieme vragen, die leidden tot interne onenigheid en zelfs tot een appel op de directeur om zich van de productie te distantiëren. Dat doet zij niet. Allereerst: als je een kunstenaar artistieke vrijheid biedt, kun je niet achteraf gaan censureren. Tinkebell zoekt grenzen op. Dat is haar goed recht als kunstenares – misschien zelfs wel haar morele plicht. Zij geniet dezelfde vrijheid van meningsuiting als ieder ander. Die vrijheid moeten we niet beknotten.
Ten tweede: dat Tinkebells werk reacties oproept – zowel positieve als negatieve – toont aan dat de manier waarop de Europese Unie omgaat met immigratie de gemoederen bezighoudt. Haar omstreden productie wakkert de discussie aan en draagt bij aan een groeiend besef dat op Moria sprake is van schrijnende, mensonterende situaties. Deze situatie veranderd niet vanzelf. Het Nederlandse asielbeleid voor Afghaanse vluchtelingen doet daar nog een schepje bovenop.
Het gesprek
Als een onderwerp gevoelig ligt, betekent dat we het hier juist over moeten hebben. Laten we ruimte creëren voor het gesprek, voor hoor en wederhoor. Laten we vaker kennis nemen van meningen die haaks staan op de onze. Laten we bereid zijn onze mening bij te stellen als de argumenten daartoe aanleiding geven. Laten we ook open staan voor onze emoties en die leren te begrijpen. Pas dan kunnen we open staan voor de ander.
Baltan Laboratories
Baltan initieert experimenten op het kruispunt van kunst, design, wetenschap en technologie. We werken langs drie thema’s: economie, sociale innovatie en mens-technologie. Het Economia Festival, dat onder het thema economie valt, is vanwege Covid-19 grotendeels online gepresenteerd. Vanaf 17 Oktober zal er ook een tentoonstelling plaatsvinden over het thema economie, in het Natlab.
Olga Mink, Directeur Baltan Laboratories.
Bekijk hier het verslag van de discussie met de kunstenaar na de uitzending.
Noot: Tinkebell's werk werd gepubliceerd voordat er brand uitbrak in camp Moria.